Dönem:21
Birleşim: 12
Tarih:27-10-1999 Çarşamba
Gündemdışı üçüncü söz, GAP’ın Karadeniz limanlarına bağlanması konusunda söz isteyen Rize Milletvekili Sayın Ahmet Kabil’e aittir. Buyurun Sayın Kabil. (ANAP sıralarından alkışlar)
Rize Milletvekili Ahmet Kabil’in, Diyarbakır-Bingöl-Erzurum-Rize demiryolu ve bu yolu Batum’a bağlayacak olan Trabzon-Batum demiryolunun yapımına ve bu suretle GAP’ın Karadeniz limanlarına bağlanmasına ilişkin gündemdışı konuşması
AHMET KABİL (Rize) – Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 1970’li yıllarda, GAP’ın pazarı olarak Akdeniz ülkeleri düşünülmüş, bu ihracatın da Mersin Limanından yapılması planlanmıştı; ancak, son yıllarda, Avrupa Birliğiyle olan ilişkilerimiz göstermiştir ki, GAP ürünlerinin Avrupa pazarlarında değil, Karadenize kıyısı olan ülkelerde pazarlanması zorunluluğu vardır. Bu nedenle, Diyarbakır, Bingöl, Erzurum, Rize demiryolu ve bu yolu Batum’a bağlayacak ve etütleri yapılmış olan Trabzon-Batum demiryolu yapımının artık gündeme gelmesi gerektiği kanaatimi Yüce Meclise sunmak için söz almış bulunuyorum. Hepinizi saygıyla selamlıyorum.
Sayın milletvekilleri, 19 hidroelektrik santralı, 22 barajıyla Dicle ve Fırat’ın yılda 50 milyar metreküp suyuna dizgin vuran GAP, dünyanın en büyük 10 projesinden biridir. Türkiye için büyük önemi olan bu dev proje, 1990’lardan sonra yapılan master planları doğrultusunda tarım, enerji ve altyapı sektörlerine gerekli kaynak aktarılamadığından her yıl için tespit edilen hedefler tutturulamamıştır.
55 inci hükümet döneminde başlatılan yatırım hamlesi kapsamında GAP master planı yeniden revize edilmiş, 2070 yılında bitirilmesi yerine 2010 yılında bitirilecek şekilde aksiyon planları hazırlanmış ve her yıl için (1999 fiyatlarıyla) 787 trilyon ayrılması Bakanlar Kurulunca kabul edilmiştir. Ancak, tamamen siyasî ve hayalî, uydurma gerekçelerle 55 inci hükümet, başarıyı kıskanan bazı partilerce düşürülmüş, siyasî istikrarsızlık başlamış, bütçe dengeleri bozulmuş, hem bu dev projenin hem de Türkiye’nin önü kesilmiştir; ama, inanıyorum ki, 57 nci hükümet bu projeye duyarlık gösterecek, bozulan dengeleri tekrar sağlayacaktır.
Benim, bugün, ısrarla üzerinde durmak istediğim husus, bu dev projeyle üretilecek ürünlerin pazarlanmasını sağlayacak demiryolu, karayolu ve ihracat limanlarının bir bütün olarak projelendirilmesi gereğidir.
1,7 milyar dekar arazinin sulanmasıyla yılda elde edilecek 23 milyon ton bitkisel ürüne ilaveten (1997 yılı fiyatlarıyla) hayvansal ürün, orman ürünleri, su ürünleri ve diğer bitki türlerinden elde edilecek gelir, yılda yaklaşık 663 trilyon liradır. Bütün bu ürünlerin pazarlanmasını sağlamak, en az bu proje kadar önemlidir.
Avrupa ülkeleri, tarım ürünleri ihtiyaçlarını, kalitesiz de olsa, pahalı da olsa, özel kriterlerine -yani, inanç birliğine- göre kendi aralarında tedarik edeceklerdir. Kuzey Afrika ülkeleri de onların pazar alanı içerisindedir. Dolayısıyla, GAP için, hatta, Türkiye için en önemli pazar, Karadeniz ülkeleri; yani, Rusya, Ukrayna, Moldavya, Romanya, Azerbaycan, Gürcistan ve diğer Türk cumhuriyetlerinde 600 milyon insanın yaşadığı bölgelerdir.
Bu nedenle, geç kalmadan, GAP bölgesini Karadenizin on limanına bağlayacak Diyarbakır-Erzurum-Rize ve Trabzon-Batum bağlantılı demiryolu etüt çalışmaları başlatılmalı, mevcut karayolu iyileştirilmeli, hatta, duble yola çevrilmelidir. Bugün için acil olan, bu projeyi beklemeden Hopa Limanını Gürcistan’a bağlayacak 25 kilometrelik yolun yapılmasıdır.
Karadeniz limanları GAP’a uzak değildir. Diyarbakır-Mersin 595 kilometre, Diyarbakır-Rize ise 538 kilometredir. Rize-Erzurum yolu 214 kilometredir. Bu yolların yapılmasıyla, Doğu, Güneydoğu ve Karadeniz Bölgelerinin ticaretinin gelişmesi ve ekonomik olarak birlikte kalkınmalarının yanında, birbirlerine ilgisiz kalmış bu bölgelerin Türkiye’deki diğer bütün bölgelerle kültürel farklılıkları da son bulacaktır; bölgeler arasında arzu edilen işbirliği sağlanacak ve her alanda dengeler korunacaktır.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)
BAŞKAN – Toparlayın lütfen.
AHMET KABİL (Devamla) – Ayrıca, yollar yapıldığında, sabah saat 07.00’de Erzurum’dan hareket eden bir Erzurumlu, saat 09.30’da, yeşillikleriyle, akarsularıyla, deniziyle Türkiye’nin turizm cenneti olan Rize’de olacak ve aynı gün, akşam, tekrar evine dönme imkânı olacaktır. Yani, Doğu Karadenizi Anadolu’nun hizmetine açmış olacağız.
Netice olarak, GAP’ın yüzde 8’i ile yüzde 10’u maliyetinde yapılacak bu yollar GAP’ın garantisi ve sigortası olacak. Anadolu’yu limanlara, Türk cumhuriyetlerine ve dünyaya açacaktır. Yapılmadığı takdirde, GAP gibi dev bir projenin bütün güçlüklerini yenerek en iyi bir şekilde, örnek bir mühendislik çalışmasıyla bu hale getiren Türk insanının, emekleri iyi değerlendirilmemiş olacak, emeğine, becerisine yazık olacak diyorum.
Yüce Heyetinizi ve dinleyen herkesi saygıyla selamlıyorum. (ANAP, DSP, FP ve DYP sıralarından alkışlar)
BAŞKAN – Teşekkür ediyorum Sayın Kabil.